ΣΚΗΝΟΘΕΤΗΣ

Σκηνοθέτης ονομάζεται το πρόσωπο που κατευθύνει την παραγωγή ενός οπτικοακουστικού έργου, συνηθέστερα μιας κινηματογραφικής ταινίας, ενός τηλεοπτικού προγράμματος ή μιας θεατρικής παράστασης. Ένας σκηνοθέτης οραματίζεται την πραγμάτωση ενός σεναρίου, ελέγχει τις καλλιτεχνικές πτυχές του έργου και κατευθύνει το τεχνικό συνεργείο και τους ηθοποιούς προς την κατεύθυνση που ο ίδιος φαντάστηκε. Ανάλογα με τους όρους του συμβολαίου που έχει υπογράψει, είναι πιθανόν να αναλάβει και το μοντάζ, πρακτική συνηθέστερη στην Ευρώπη, παρά στην Αμερική. Το σκηνοθέτη προσλαμβάνει ο παραγωγός και βασικός χρηματοδότης του έργου, ώστε να εξασφαλίσει την ομαλή πορεία της δημιουργίας του έργου. Τον ίδιο βαραίνει η υποχρέωση να ακολουθεί το χρονοδιάγραμμα όσο πιο πιστά γίνεται και να μην υπερβαίνει τον διαθέσιμο προϋπολογισμό.

Οι διάφοροι σκηνοθέτες μπορούν να υιοθετήσουν διάφορες προσεγγίσεις ως προς τον τρόπο δουλειάς τους. Μερικές από αυτές είναι:

• Καθορισμός ενός γενικού πλαισίου αφήνοντας κατόπιν τους ηθοποιούς να αυτοσχεδιάσουν το διάλογο. (π.χ. Σπάικ Λη, Ρόμπερτ Άλτμαν)
• Έλεγχος της παραμικρής λεπτομέρειας και απαίτηση από τους ηθοποιούς να ακολουθούν επακριβώς τις οδηγίες που τους δίνονται (π.χ. Στάνλεϊ Κιούμπρικ, Άλφρεντ Χίτσκοκ)
• Ανάληψη τόσο της σκηνοθεσίας όσο και του σεναρίου (π.χ. Γούντι Άλεν, Τσάρλι Τσάπλιν, Κουέντιν Ταραντίνο, Χαγιάο Μιγιαζάκι)
• Συνεργασία με κάποιο σεναριογράφο σχεδόν επί μονίμου βάσεως (π.χ. Μάρτιν Σκορσέζε και Νίκολας Πιλέτζι / Πωλ Σράντερ, Ρόμπερτ Ζεμέκις και Μπομπ Γκέιλ)
• Ανάληψη σκηνοθεσίας, φωτογραφίας και μοντάζ (π.χ. Στήβεν Σόντερμπεργκ, Ρόμπερτ Ροντρίγκεζ, Τζόελ και Ήθαν Κοέν)
• Συμμετοχή στις ταινίες τους ως ηθοποιοί (π.χ. Όρσον Γουέλς, Μελ Μπρουκς, Κέβιν Κόστνερ)

Ας δούμε, όμως, βήμα-βήμα τις αρμοδιότητες του σκηνοθέτη.

-Το πρώτο πράγμα που κάνει είναι να διαβάσει το σενάριο, δηλαδή την ιστορία που θα αναλάβει να ζωντανέψει στη μεγάλη οθόνη. Θα πρέπει να αφεθεί στην φαντασία του και να δημιουργήσει στο μυαλό του με λεπτομέρεια όλες τις εικόνες που περιγράφονται στο σενάριο. Συχνά μάλιστα, κάνει και διάφορες απαραίτητες αλλαγές στην ιστορία.

-Γνωρίζοντας πια τις ανάγκες και τις ιδιαιτερότητες του σεναρίου, ο σκηνοθέτης, σε συνεργασία με τον παραγωγό (δηλαδή το χρηματοδότη της ταινίας), αναλαμβάνει να επιλέξει τα υπόλοιπα πρόσωπα που θα εργαστούν για την ταινία, όπως είναι οι ηθοποιοί, ο διευθυντής φωτογραφίας, ο μοντέρ, ο σκηνογράφος, ο οπερατέρ κ.α. Το σύνολο όλων αυτών των πρόσωπων λέγεται «κινηματογραφικό συνεργείο».

- Αφού επιλέξει το συνεργείο, φροντίζει να μοιραστεί με όλους το πώς φαντάζεται την ταινία ώστε να έχουν όλοι το ίδιο όραμα και τους δίνει οδηγίες για να πετύχουν το αποτέλεσμα που θέλει. Για παράδειγμα, εξηγεί στους ηθοποιούς πώς πρέπει να παίξουν στην κάθε σκηνή, προτείνει τον κατάλληλο φωτισμό στον διευθυντή φωτογραφίας και συζητά τι ρούχα πρέπει να φορούν οι ηθοποιοί με τον ενδυματολόγο.

- Αφού ολοκληρωθούν τα γυρίσματα, το συνεργείο μπορεί επιτέλους να ξεκουραστεί, όχι όμως και ο σκηνοθέτης. Γιατί τότε... έρχεται η ώρα του μοντάζ! Είναι η διαδικασία που οι σκηνές μπαίνουν στη σειρά και επιλέγεται η μουσική. Σε αυτή τη φάση ο σκηνοθέτης γίνεται ο καλύτερος φίλος του μοντέρ (για τον οποίο θα μάθουμε περισσότερα σε άλλο άρθρο), καθώς περνά πολλές μέρες μαζί του προκειμένου να ... συναρμολογήσει την ταινία!

Χωρίς αμφιβολία, λοιπόν, ο σκηνοθέτης είναι ο απόλυτος κυρίαρχος στον κινηματογράφο. Είναι ο πρώτος που συλλαμβάνει την ταινία στο μυαλό του και είναι υπεύθυνος για κάθε λεπτομέρειά της από την αρχή μέχρι το τέλος!

Μερικές γνωστές σχολές και πανεπιστήμια, στην Ελλάδα, στις οποίες μπορεί να σπουδάσει κάποιος σκηνοθεσία είναι οι εξής:

• Σχολή: Τμήμα Κινηματογράφου, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης

Διάρκεια Σπουδών: 5 έτη

• Σχολή Κινηματογράφου και Τηλεόρασης Λυκούργου Σταυράκου

Διάρκεια Σπουδών: 3 έτη

• ΙΕΚ ΑΚΜΗ – Τμήμα Σκηνοθεσίας

Διάρκεια Σπουδών: 2 έτη

• AMC Metropolitan College

Διάρκεια Σπουδών: 3 χρόνια

• ΙΕΚ ΔΟΜΗ – Τομέας Σκηνοθεσίας

Διάρκεια Σπουδών: 2 έτη

• ΙΕΚ ΞΥΝΗ

Διάρκεια Σπουδών: 2 έτη

• ΙΕΚ Όμηρος

Διάρκεια Σπουδών: 2 χρόνια

• New York College – Film & TV studies

Διάρκεια Σπουδών: Αναλόγως την επιλογή από το σύστημα σπουδών

• SAE Digital Filmmaking Diploma

Διάρκεια Σπουδών: 1 έτος

• BA Mass Communication & Media Arts - Film & TV Directing (Σκηνοθεσία)

Διάρκεια Φοίτησης: 1 έτος

Μερικοί Έλληνες σκηνοθέτες :

Ο Γιώργος Τζαβέλλας, ένας πρωτοπόρος σκηνοθέτης, γύρισε την Κάλπικη Λίρα, ταινία αποτελούμενη από τέσσερα σκετς. Το σπονδυλωτό αυτό κινηματογραφικό είδος είναι κάτι καινούριο και όχι πολύ αρεστό στο ελληνικό κοινό. Και όμως η Κάλπικη λίρα όπου παίχτηκε σημείωσε καταπληκτική επιτυχία. Ο Γιώργος Τζαβέλλας χειρίζεται το θέμα του με πολλή ευαισθ ησία και αναμφισβήτητο ταλέντο. Η ταινία του είναι απαλλαγμένη από κάθε υπερβολή και έχει μια γοητευτική και συναρπαστική λιτότητα. Η επιτυχία του έγκειται στο ότι δε μιμήθηκε κανέναν. Η Κάλπικη λίρα είναι μια ταινία με γνήσιο ελληνικό χαρακτήρα. Ο Γιώργος Τζαβέλλας αποτελεί ένα ανεκμετάλλευτο κεφάλαιο του ελληνικού κινηματογράφου. Άλλες ταινίες του Γιώργου Τζαβέλλα είναι: Χειροκροτήματα (1943), Ο μεθύστακας (1950), Η Αγνή του λιμανιού (1958), με μουσική του Μάνου Χατζιδάκη, το Σωφεράκι (1953), και η Αντιγόνη (1961).

Άλλος αξιόλογος σκηνοθέτης του ελληνικού κινηματογράφου υπήρξε ο θεατρικός συγγραφέας Αλέκος Σακελλάριος. Οι σημαντικότερες ταινίες του θεωρούνται: Παπούτσι από τον τόπο σου (1946), Οι Γερμανοί ξανάρχονται (1948), Ένα βότσαλο στη λίμνη. Τα σενάρια των έργων αυτών είναι παρμένα από θεατρικά έργα που έγραψε ο ίδιος μαζί με το Χρήστο Γιαννακόπουλο. Στις ταινίες του Το ξύλο βγήκε από τον Παράδεισο, Η Αλίκη στο ναυτικό και Η κόρη μου η σοσιαλίστρια πρωταγωνιστούσαν η Αλίκη Βουγιουκλάκη και ο Δημήτρης Παπαμιχαήλ.

Ο Γιάννης Δαλιανίδης, που σκηνοθέτησε τις καλύτερες μουσικές κωμωδίες, έδωσε και αρκετά δραματικά έργα, όπως τον Κατήφορο, Νόμος 4000, Δάκρυα για την Ηλέκτρα, Ίλιγγος, Η Στεφανία στο αναμορφωτήριο. Από τις κωμωδίες του οι σημαντικότερες είναι: Κάτι να καίει', Μερικοί το προτιμούν κρύο και Ραντεβού στον αέρα. Από τις μ ουσικές κωμωδίες του ξεχωρίζουν ιδιαίτερα Οι θαλασσιές οι χάντρες και Μια κυρία στα μπουζούκια.

Σημαντικές ταινίες έδωσε στον ελληνικό κινηματογράφο και ο Μιχάλης Κακογιάννης, από τη Στέλλα ως τον Αλέξη Ζορμπά. Από το 1956 μέχρι το 1966 γύρισε ταινίες με θέματα πολύ διαφορετικά μεταξύ τους. Μία πολύ αξιόλογη προσφορά του είναι ότι κατόρθωσε με σύγχρονη αίσθηση να μεταφέρει στην οθόνη την Ηλέκτρα, που βραβεύτηκε στο Φεστιβάλ των Καννών. Είναι ίσως δύσκολο να τοποθετήσει και να χαρακτηρίσει κανείς το αναμφισβήτητα αξιόλογο και υποβλητικό προσωπικό στυλ του Κακογιάννη.  Στις ταινίες του απηχούνται συμπυκνωμένα σε μία πολύ προσωπική καλλιτε χνική αυτονομία, τα σημαντικότερα δείγματα των τάσεων που σημειώνονται στην παγκόσμια κινηματογραφική τέχνη. Η φήμη του στο εξωτερικό είναι πολύ μεγάλη, σε σχέση με την Ελλάδα. Άλλες αξιόλογες ταινίες του Μιχάλη Κακογιάννη είναι το Κυριακάτικο ξύπνημα, το Κορίτσι με τα μαύρα και Έτσι έσβησε η αγάπη μας (που γυρίστηκε για λογαριασμό Ιταλών).

Σημαντικός σκηνοθέτης για τον ελληνικό κινηματογράφο ήταν και ο Βασίλης Γεωργιάδης του οποίου οι ταινίες Τα κόκκινα φανάρια (1963) και Το χώμα βάφτηκε κόκκινο (1965) γνώρισαν παγκόσμια επιτυχία και προτάθηκαν για όσκαρ καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας, ενώ το Κορίτσια στον ήλιο (1968) προτάθηκε για χρυσή σφαίρα. Ο Γεωργιάδης που εκτός από τις προαναφερθείσες ταινίες γύρισε και τις: Οι άσσοι του γηπέδου (1953), Η κατάρα της μάνας (1961), Μην ερωτεύεσαι το Σάββατο (1962), Γ άμος αλά ελληνικά, Η εβδόμη ημέρα της δημιουργίας, Ραντεβού με μια άγνωστη (1968, Αγάπη για πάντα κ.ά.), αποτέλεσε τον μοναδικό Έλληνα σκηνοθέτη μετά τον Μιχάλη Κακογιάννη που προτάθηκε ποτέ για βραβείο όσκαρ, λαμβάνοντας έτσι διεθνή αναγνώριση. Ο Γεωργιάδης υπέγραψε επίσης και τη σκηνοθεσία της τηλεοπτικής μεταφοράς του μυθιστορήματος Ο Χριστός ξανασταυρώνεται που προβλήθηκε από την ΕΡΤ το 1975, καθώς και της πρώτης μεταφοράς του μυθιστορήματος Γιούγκερμαν που προβλήθηκε από την ΥΕΝΕΔ το 1976.

Ο Ντίνος Δημόπουλος έδωσε τις ταινίες Η Λίζα και η άλλη, Πυρετός στην άσφαλτο και Το Ταξίδι (1962).

Ο Κώστας Μανουσάκης έδωσε τις ταινίες Έρωτας στους αμμόλοφους (1958), Προδοσία, (1964), που πήρε το βραβείο της ενώσεως κριτικών στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και το βραβείο ειρήνης, και το Φόβο (1966).

Μία ωραία προσπάθεια αποδίδεται και στον Τάκη Κανελλόπουλο, σκηνοθέτη που εμφανίστηκε με το Μακεδονικό γάμο, μικρού μήκους ντοκιμαντέρ σε φολκλορικό θέμα, και τον Ουρανό. Στην πρώτη ταινία ο σκηνοθέτης παρουσίασε ένα προσωπικό χαρακτήρα σε αξιόλογο επίπεδο. Πήρε τους ανθρώπους, το άγνωστο πλήθος, και τους άπλωσε σε ένα σύνολο γεμάτο συναισθηματισμό και ανθρώπινο πάθος. Ο Μακεδονικός γάμος είναι ένα από τα καλύτερα ελληνικά ντοκιμαντέρ του είδους του, και οπωσδήποτε κινείται σε παγκόσμια κλίμακα με μεγάλες αξιώσεις. Στον Ουρανό όμως δεν πέτυχε τα ίδια αποτελέσματα. Έδωσε ωραίες εικόνες, αλλά το θέμα μοιάζει να του ξέφυγε. Άλλες ταινίες του: η Παρένθεση (1968) και η Εκδρομή (1966).


Καστανιά Κατερίνα

Δικτυογραφία

http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A3%CE%BA%CE%B7%CE%BD%CE%BF%CE%B8%CE%AD%CF%84%CE%B7%CF%82
http://www.iek-akmi.gr/tomeis/optikoakoystika-texni/skinothesia
http://www.dpgr.gr/forum/index.php?board=46;action=display;threadid=4565
http://reel.gr/wpress/film-schools-in-greece/
http://www.amc.edu.gr/study-programs/undergraduate-programs/ba-school-of-culture-and-communication/ba-mass-communication-media-arts-film-tv-directing.html
http://www.dpgr.gr/forum/index.php?board=46;action=display;threadid=4565

                                                                                                              





































 Καστανιά Κατερίνα